Please scroll down for the English version.
[Jes. 30:27-33; Hbr. 12:18-29]
Vrede zij met u allen, die één bent in Christus. Amen.
Wie van u is bekend met de feniks of de vuurvogel?
Wanneer dit mythologische dier sterft, gaat het in vlammen op. Uit de assen wordt dan een nieuw kuiken geboren.
U heeft dat misschien al eens gezien in een film over een zekere jonge tovenaar en zijn oude schoolmeester.
Het hoeft dan ook niet te verbazen dat in de christelijke symboliek de feniks heel vaak Christus representeert: leven-dood-hergeboorte.
Het zegt iets over de indruk dat vuur op mensen nalaat, dat men gelooft dat vanuit die verterende kracht toch nieuw leven kan ontstaan.
Mensen herkennen blijkbaar instinctief de goddelijke eigenschappen van vuur: scheppend én vernietigend.
Vuur, net zoals een godheid, lijkt het laatste woord te hebben en dat woord is finaal.
Niet alleen in de mythologie speelt vuur een voorname rol, ook in de verschillende godsdiensten en folklore komt het prominent voor.
We denken dan eerst en vooral aan Prometheus, die het vuur van de goden stal en aan de mensen gaf.
Nusku was de Sumerish-Akkadische godheid van het vuurlicht;
Girru van Babylon gaf de mensheid kennis van hoe men metaal moest smeden;
Sekhet uit het oude Egypte belichaamde de verwoestende hitte;
de Litouwse god Dinstipan deed de rook door de schoorsteen gaan;
de Japanse shintogod Kagutsuchi kon ofwel beschermen ofwel vernietigen d.m.v. een vlammenzee;
Vulcanus uit Rome en Surtr uit IJsland waren beiden vulkanische godheden;
voorts kenden de oude Grieken en Romeinen ook Hestia en Vesta, godinnen van het haardvuur (de Vestaalse maagden moesten het heilige vuur in hun tempel bewaken, want als dat ooit zou doven dan zou Rome ten val komen).
In het hindoeïsme zweert men een eed voor Agni, de god van het vuur en de hogepriester van offers;
in het boeddhisme symboliseert vuur wijsheid;
in het zoroastrisme vertegenwoordigt het de goede god Ahoera Mazda (sommige vuurtempels in Iran en India zijn eeuwen oud).
Samen met water, aarde en lucht vormt vuur de vier elementen in de Westerse alchemie.
En ga zo maar door.
Vuur speelde altijd al een belangrijke rol in de voorchristelijke rituelen: onze huidige kalenders en tradities bevatten waarschijnlijk meer overblijfselen hiervan en verwijzingen hiernaar dan van om het even welk ander element uit de heidense gebruiken.
In de Bijbel komen we ook heel vaak vuur tegen.
In het begin schiep God niet expliciet door vuur, maar de Geest die over oervloed zweefde, zal in het Nieuwe Testament wel als tongen van vuur neerdalen.
Dit goddelijke vuur is als “het vuur van een smid, het loog van de wolwasser, als iemand die zilver smelt en het zuivert.” (Mal. 3:2b-3a).
Dit goddelijke vuur reinigt, heiligt en hernieuwt.
Een mooi voorbeeld is het brandende braambos: de omgeving werd geheiligd en daarom moet Mozes zijn sandalen uittrekken (Ex. 3:5).
Of op de Sinaï, waar de schrijver van de Hebreeënbrief vanmorgen naar verwijst, waar de Israëlieten hun God in vuurgloed en hels lawaai ontmoetten, een verschrikkelijk klank- en lichtspel dat hen zo de stuipen op het lijf joeg, dat ze de berg niet durfden te betreden en Mozes verplichtten zijn gezicht te bedekken, omdat ze het goddelijke licht dat van hem afstraalde niet konden verdragen. Ze vreesden dat Gods aanwezigheid hen zou verteren (Ex. 24:15-17, 34:29-35).
Of wanneer Johannes de Doper verklaarde:
“Ik doop jullie met water, maar er komt iemand die meer vermag dan ik; … Hij zal jullie dopen met de Heilige Geest en met vuur; hij houdt de wan in zijn hand om de dorsvloer te reinigen, het graan zal hij bijeenbrengen in zijn schuur en het kaf in onblusbaar vuur verbranden.” (Lc. 3:16-17, cf. Mt. 3:11-12).
Het goddelijke vuur dat ook een innerlijk heiligend vuur is.
Een leven-gevend vuur dat niet alleen verwoest of pijnigt.
Ongeveer 2,5 maand geleden vierden we Pinksteren, maar het Pinksterfeest is niet enkel voor de 50 dagen na Pasen -pentèkostè- maar voor elke dag van ons leven.
In pinkstergemeenten leeft dit heel sterk en zij verwijten soms nogal smalend de traditionele kerken dat ze het enthousiasme van de Vroeg Kerk verloren zijn.
Het vuur is eruit.
In veel gevallen is dit een terechte kritiek, zij het soms wat kort door de bocht en niet heel opbouwend.
De vraag is natuurlijk of men het vuur van de Geest kan verliezen.
Zou dat niet betekenen dat God zijn goddelijke vonk in ons zou laten uitdoven? Zou dat niet betekenen dat God afstand van ons zou nemen?
“…neem uw heilige geest niet van mij weg.”, smeekt de schrijver van Psalm 51 (v. 13b).
Wanneer het vuur lijkt te zijn gedoofd, voelt het misschien wel zo, dat Gods geest weg is, dat daar nog enkel leegte in de ziel is, dat we letterlijk onze begeestering kwijt zijn.
Kent u het beroemde standbeeld de Extase van Theresia door Bernini?
Het staat in Santa Maria della Vittoriabasiliek in Rome en is een van de mooiste voorbeelden van de beeldhouwkunst van de 16e-eeuwse Contrareformatie.
Een lachende engel stoot met een vlammende pijl een paar keer in het hart van de heilige, die achteroverleunt, met gesloten ogen en halfopen mond, en die zichtbaar ‘geniet’ van het moment en van wat er met haar aan het gebeuren is.
Om het met haar eigen woorden te beschrijven:
“Toch was die onuitsprekelijke pijn buitengewoon zoet. Het is dan ook onmogelijk naar het einde ervan te verlangen. De ziel kan met niets minder tevreden zijn dan met God zelf. Dit is geen lichamelijke, maar een geestelijke pijn, al heeft ook het lichaam er enigszins en zelfs opmerkelijk deel aan. Hier heeft een zoet verkeer plaats tussen de ziel en God.” (Mijn leven, c. 1565).
Nu zijn protestanten meestal niet zo ‘gebrand’ op engelen en heiligen en mystieke vervoeringen, maar het tafereel van Sint Theresia van Avila en haar extatische ervaring stelt op eigen wijze de prangende vraag aan alle christenen: brandt onze ziel nog wel voor God, en zo ja, brandt zij ook voor onze naaste? Want de twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Ervaren en beleven we ons prachtige geloof nog met passie?
‘Passie’ is een woord dat we meestal met drift of begeerte verbinden; ‘in vuur en vlam staan’ en ‘branden van verlangen’.
Het Van Dale-woordenboek definieert ‘passie’ echter ook als ‘hartstocht’, wat dan weer ‘grote liefde’ betekent, én ‘het lijden van Jezus’ – denken we maar aan de film The Passion of the Christ.
Het is echter niet voldoende dat we passie ervaren voor God of voor de Kerk of voor de christelijke godsdienst, God vraagt dat we in onze passie voor hem zeker en vast de ander niet vergeten.
‘Ik hou van jullie, dat zal nooit veranderen.’, zegt God, ‘Vergeten jullie alsjeblieft niet van elkaar te houden. En van jezelf.’
Geloof aan God, liefde voor de naaste, en waar de twee samenkomen, daar zien we het kruis van Jezus, als een baken, een toorts voor de wereld.
Het vuur dat met Pinksteren werd aangestoken, moet de wereld rond en het is aan ons om het door te geven, met passie en enthousiasme, maar ook in nederigheid en met dienstbaarheid.
En ja, net zoals bij echt vuur, moeten we voorzichtig zijn dat we het onder controle houden en het niet uit de hand laten lopen, dat we niemand met onze passie verbranden, dat onze religieuze vlam anderen niet verzengd.
Elk van ons heeft een pinkstervlammetje in onze ziel gekregen.
Soms schijnt het al wat harder dan andere keren, maar het blijft branden, de Geest blijft aanwezig en blijft in ons en door ons handelen.
Samen vormen al deze vlammetjes een licht dat geen enkel kwaad, geen enkele duisternis kan doven, want God is te betrokken, te genadevol om dat ooit te laten gebeuren, zelfs al lijkt het soms dat we ons innerlijke licht verloren zijn, wanneer we ons letterlijk uitgeblust voelen.
Maar dat is het mooie en de kracht van het pinkstervuur: ieder van ons heeft het in zich, maar niemand brandt alleen, om het zo te zeggen.
Justin Welby, de huidige aartsbisschop van Canterbury, verwoordde het met Pinksteren dit jaar als volgt:
“Met Pinksteren, ..., vieren we God met ons, niet in één plaats, tijd of in één persoon, maar in elke plaats en tijd en in elke persoon die erom vraagt.”
Het is heel persoonlijk, individueel, maar nooit individualistisch.
God kent en ziet elk van ons en ons allemaal tezamen.
Het is zoals bij de apostelen op die eerste pinksterdag, toen elk van hen een tong van vuur ontving om samen de Kerk te vormen in de wereld.
Ons pinkstervuur is geen olympische vlam, dat brandt zolang de Spelen gaande zijn, om dan tijdens de sluitingsceremonie gedoofd te worden en pas vier jaar later opnieuw te worden aangestoken.
Het vuur van de Geest blijft branden: soms is het een waakvlammetje of soms een allesoverheersende gloed, het vuur is ons gegeven en het is ons gegeven om het te delen.
Gods vuur stuurt ons de wereld in, met een geloofstaal die mensen nog steeds kan aanspreken, in een wereld waar passie een wapen is geworden of een handelswaar.
Net zoals echt vuur maakt het vuur van de Geest geen onderscheid, het schenkt licht en warmte aan iedereen.
“Er verschenen aan hen een soort vlammen, die zich als vuurtongen verspreidden en zich op ieder van hen neerzetten, …” (Hnd. 2:3).
Barmhartigheid zij u, vrede en liefde, in overvloed. Amen.
[Is. 30:27-33; Hbr. 12:18-29]
Who of you is familiar with the phoenix or fire bird?
When this mythological creature dies, it goes up in flames. From the ashes a new chick is born.
Perhaps you have seen this happen in a film about a certain young wizard and his old school master.
It’s no surprise then, that in Christian symbolism the phoenix very often represents Christ, life – death – rebirth.
It tells us something about the impression that fire leaves on people, that we believe that from this consuming force new life can still be born.
People almost instinctively recognise the defining characteristics of fire, creative and destructive.
Fire, like a deity, has the final word and that word is final.
Not only does fire play a prominent role in mythology, but it is also prominent in various religions and folklore.
First and foremost, we think about Prometheus, who stole fire from the gods and gave it to humanity.
Nusku was the Sumerian – Akkadian deity of fire light;
Girru of Babylon gave humanity the knowledge of metallurgy;
Sekhet of ancient Egypt embodied the destructive heat;
The Lithuanian God Dinstipan made smoke go up the chimney;
The Japanese Shinto god Kagutsuchi could protect or destroy by way of a sea of flames;
Vulcan from Rome and Surtr from Iceland were both volcanic deities;
The ancient Greeks and Romans also knew Hestia and Vesta, goddesses of the hearth (The Vestal Virgins were charged with guarding the holy fire in their temple, because if it were ever to go out Rome would fall).
In Hinduism one swears an oath before Agni, the god of fire and the high priest of sacrifices;
In Buddhism fire symbolises wisdom;
In Zoroastrianism it represents the good god Ahura Mazd: some fire temples in Iran and India are centuries old.
Together with water, earth and air, fire represents the four elements in western alchemy.
And so on...
Fire always played an important role in pre-Christian rituals: our present day calendars and traditions probably contain more remnants of this and references to this then any other element from pagan traditions.
In the Bible also we often encounter fire.
In the beginning, God did not create through fire explicitly, but the Spirit that hovered over the primordial flood, will descend as tongues of fire in the New Testament.
This divine fire will “be like a refiner’s fire or a launderer’s soap. He will sit as a refiner and purifier of silver.” (Mal. 3:2b-3a).
This divine fire purifies, sanctifies, and renews.
A good example, is the burning bush: the surrounding area is sanctified and that’s why Moses has to take off his sandals. (Ex. 3:5).
And on Sinai, to which the author of the letter to the Hebrews refers this morning, where the Israelites met their God in fire and hellish noise, a terrible sound and light spectacle that scared them so much that they did not dare climb up the mountain and made Moses cover his face, because they could not bear the divine light that radiated from him. They feared that God’s presence would consume them. (Ex. 24:15-17, 34:29-35).
Or when John the Baptist declared,”I baptise you with water. But one who is more powerful than I will come, ...He will baptise you with the Holy Spirit and fire. His winnowing fork is in his hand to clear his threshing floor and to gather the wheat into his barn, but he will burn up the chaff with unquenchable fire.” (Lc. 3:16-17, cf. Mt. 3:11-12).
A divine fire which is also an inner sanctifying fire.
The life-giving fire that not only destroys or hurts.
About two months and a half ago we celebrated Pentecost, but Pentecost is not just for the 50 days, pentekoste, after Easter but for every day of our lives.
In Pentecostal churches this notion is very much alive and they sometimes reproach the traditional churches rather disdainfully that they have lost the enthusiasm of the Ancient Church. The fire has gone out.
In many cases this critique is a just one, even if it is rather flippant and not very constructive.
Question is, can we lose the fire of the spirit?
Wouldn’t that mean that God lets his divine spark in us go out? Wouldn’t that mean that God distances himself from us?
“Do not take your holy spirit from me”, begs the author of Psalm 51 (v. 13b).
When the fire seems to have been extinguished, it might feel that way, that God’s spirit has gone, that there is only an emptiness in the soul, that we have lost our spark.
Are you familiar with the famous statue the Ecstasy of Theresa by Bernini?
It stands in the Santa Maria della Victoria Basilica in Rome and is one of the most beautiful examples of sculpture of the 16th century Counter Reformation.
A smiling angel thrusts a flaming arrow a few times into the heart of the saint, who is leaning back, eyes closed and mouth half open, and who is visibly enjoying the moment and what is happening to her.
To describe it in her own words,
“And yet, this unspeakable pain was extremely sweet. It is impossible to long for the end of it. The soul cannot be satisfied with anything less than God himself. This is not a physical but a spiritual pain, even if remarkably the body has some part of it. Here a sweet transaction between the soul and God takes place.” (My life, c. 1565).
Usually, Protestants don’t get excited about angels and saints and mystical raptures, but the scene of Saint Theresa of Avila and her ecstatic experience, in its own way poses the urgent question to all Christians, is our soul still burning for God? And if so, is it still burning for our neighbour? Because the two are intrinsically connected.
Do we still passionately experience and live out our beautiful faith?
Passion is a word we usually connect to desire, to burn with passion.
But the dictionary defines passion also as a passion of great love and the suffering of Jesus, just think of the film The Passion of the Christ.
But it’s not enough that we are passionate for God, for the Church, or for the Christian religion, God asks us that in our passion for him we do not forget the other.
‘I love you, that will never change, says God, will you please not forget to love each other, and yourselves.’
Faith to God, love for the neighbour, and where the two meet, there we see the cross of Jesus, as a beacon, a torch for the world.
The fire that was lit at Pentecost, has to go round the world and is up to us to pass it on, with passion and enthusiasm, but also with humility and in service.
And yes, just like with real fire, we have to be careful that we keep it under control, that we don’t let it escape from us, that in our passion we do not burn others, that our religious flame doesn’t burn others.
Each of us has received a flame of Pentecost in our soul.
Sometimes it shines a bit brighter than at other times, but it keeps on shining, the Spirit is present and stays in us and acts through us.
Together all these flames form a light that no evil, no darkness can quench, because God is too involved, too merciful to ever let that happen, even if sometimes it seems as if we have lost our inner light, when we literally feel burned out.
But this is the beauty and the power of the fire of Pentecost, each one of us has it in them, but no one shines on their own.
Justin Welby, the present Archbishop of Canterbury, last Pentecost said,
“At Pentecost... we celebrate God with us, not in one place, time or in one individual, but in every place and time and every individual who asks for it.”
It is very personal, individual, but never individualistic.
God knows and sees each of us and all of us together.
It’s like that first Pentecost day, when each of the apostles received a tongue of fire in order to form the Church in the world together.
Our Pentecost fire is not an Olympic flame, that burns while the Games are happening, to be extinguished during the closing ceremony, and only relit four years later.
The fire of the spirit keeps on burning, sometimes it’s a little flame, sometimes it is an all consuming glow, the fire has been given us and it was given us in order to share.
God’s fire is sending us into the world, with a language of faith that can still speak to people, in a world where passion has become a weapon or a commodity.
Just like real fire, the fire of the spirit makes no distinction, it gives light and warmth to all.
“They saw what seemed to be tongues of fire that separated and came to rest on each of them., …” (Acts 2:3).